■ سيدعبدالباقي اسحاقي

میرزا کوچک جنگلی و بخش پنهان شخصیت روحانی وی

اختصاصی گیلانیان : نخستین پایگاه عملیاتی نهضت جنگل، در منطقه ی تولم، که در سه فرسخی شمال غربی شهر رشت قرار داشت، پایه گذاری گردید و در ماه شوال ۱۳۳۳ هجری قمری، عملیات خود را با نام «هیئت اتحاد اسلام» علیه نیروهای اشغالگر، آغاز نمود.

تحصیلات حوزوی

یونس؛ معروف به میرزا کوچک، فرزند میرزا بزرگ، در محله ی استادسرای رشت، در خانواده ای مذهبی و از نظر مالی متوسط ، پای به دنیا نهاد. او سال های ابتدایی عمرش را در مدرسه حاجی حسن، واقع در صالح آباد شهر رشت و نیز مدرسه جامع، به آموختن صرف و نحو و تحصیلات دینی گذرانید.

شیخ یونس، کتب سطح عالی حوزه تا کتاب کفایه الاصول را در مدرسه نائب الصدر، به پایان رسانید. آنگاه عازم تهران گردید و چندی هم در مدرسه محمودیه ی تهران، گزید و به ادامه ی تحصیل علوم دینی در سطوح بالاتر، ادامه داد.

تشکیل حکومت اسلامی

پایه ی محکم آموخته های حوزوی او، توانست وی را در قامت با ابهت یک روحانی رشید، بلندهمت، شجاع و صاحب بصیرت، تربیت کند و موجب شود که در میان حوادث مختلف و خیزش های سیاسی کشور در آن دوران، مسیر افکارش، بر خلاف روش های مرسوم سیاسیون که سر بر بریتانیا یا روسیه می ساییدند، به سوی « تشکیل حکومت اسلامی »، تغییر مسیر دهد و به جانب تقابل، مبارزه و نبرد همه جانبه با مستکبرین جهانی، متمایل گردد.

مظلومیت شخصیت روحانی میرزا

جالب و تأسف بار آن که سال ها بعد از شهادت وی، بخصوص طی دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هر جا که صحبت از میرزا کوچک خان به میان آمده، گویا بنا بر آن بوده که به طور عمد و آگاهانه، بخش «روحانی بودن» سردار بزرگ جنگل، پنهان شده و نادیده گرفته شود.

این روش موذیانه، از مشروطه تا کنون، مورد استفاده ی روشنفکرنمایان غربزده و مفتون بی چون و چرای مغرب زمین، قرار گرفته و می گیرد تا نقش زیربنایی «روحانیت و مرجعیت» در دفاع از اسلام و ایران، در لایه ای از ابهام، باقی بماند، و بدین وسیله، خشم بی پایان و کینه عمیق مستکبران بین المللی از روحانیت را تسکین دهد.

شخصیت فردی و اجتماعی

بر اساس اسناد تاریخی، شیخ یونس، از نظر جسمی، فردی قوی و پرطاقت، دارای چشمانی زاغ و چهره ای خندان بود. وی از نظر اعتقادی و اجتماعی ، مردی مؤمن، متعهد، مؤدب، موقر، فروتن، ورزشکار، خوش برخورد، رک گو، عاشق عدالت و آزادی، و حامی ستمدیدگان بود و در میان مردم از پایگاهی مستحکم برخوردار بود.

نهضت جنگل، به رهبری این روحانی آزاده، در شرایطی شکل گرفت که همه جای سرزمین ایران، آماده خیزش های آزادی خواهانه برای پایان دادن به حضور بیگانگان و ساماندهی اوضاع آشفته درون مرزها بود .

تهدید استقلال کشور

نهضت جنگل، همزمان با آغاز جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ شکل گرفت.  به رغم اعلام بیطرفی دولت ایران در این جنگ ، بخش عمده ی میهن اسلامی تحت اشغال بیگانگان قرار گرفت و استقلال کشور، به طور جدی در معرض تهدید واقع شد.

آگاه به اوضاع زمان

در چنین موقعیت دردناکی، آشفتگی های سیاسی، بی لیاقتی دولتمردان صاحب مقام، سقوط سریع  دولت ها، عدم ثبات سیاسی، فقر و ناداری مردم و… چنان فضای تاریکی را بر فراز آسمان ایران حاکم کرده بود که احساس مسئولیت هر انسان انقلابی و مؤمن به دین و عاشق میهن خود را بر می انگیخت تا چه رسد به میرزا کوچک خان، که علاوه بر همه ی صفات شایسته بیان شده، یک روحانی تحصیلکرده و آگاه به اوضاع زمان خویش بود.

شجاعت در پیشگامی 

بر اساس اعتقاد و شعار میرزا که می گفت: «هر دولتی که نتواند مملکت خود را از سلطه و اقتدار دشمنان خارجی نجات دهد، وظیفه ملت است که برای استخلاص وطنش قیام کند»، باید او به فردی مسئول از انبوه ملت، دست به کار می شد و در این مسیر بسیار دشوار و غیرقابل پیشی بینی، پیشگام می گردید که شیخ یونس نیز با شجاعت تمام، چنین مسیری را در پیش گرفت و تا پایان پیمود و با شهادت مظلومانه خویش، آن را برای همیشه در تاریخ ایران و جهان، جاودانه ساخت.

عدم پذیرش ذلت

درگیری هفت ساله نهضت جنگل، با قوای نظامی روسیه و نیز ارتش متجاوز بریتانیا، این واقعیت را آشکار نمود که مردم مسلمان ایران، همواره برای حفاظت از عظمت، شرافت و استقلال میهن اسلامی و دفاع از دین و عقیده ‌شان، به پیروی از حضرت اباعبدالله الحسین(ع) از همه هستی خویش می‌گذرند ولی هرگز ذلت را پذیرا نمی شوند.

هدف های اصلی نهضت

هدف های اصلی نهضت، با توجه به وضعیت سیاسی و اجتماعی آن دوران، عبارت بودند از: اخراج نیروهای بیگانه، برقراری امنیت، رفع بی عدالتی و مبارزه با استبداد فراملی و داخلی.

تفکر هیئت، بر اساس حمایت از استقلال کامل کشور بدون مداخله ی هر دولت بیگانه، اصلاحات اساسی و رفع فساد در دستگاههای دولتی، خود را در مطالب «روزنامه جنگل» به نمایش گذاشت تا نسل های بعد، بتوانند به روشنی در باره ی این مرد کم نظیر و یاران با وفایش، به درستی قضاوت نمایند.

سازمان نظامی و سیاسی قوی

نهضت، با رهبری میرزا، به آهستگی و طمأنینه، توانست یاری اقشار مختلف مردم را به سوی خویش جلب کرده و به یک سازمان نظامی و سیاسی قوی تبدیل گردد و در میدان چالش های سیاسی و نظامی، خود را به عنوان یک نیروی تاثیرگذار مطرح نماید.

آثار باارزش

نهضت اسلامی جنگل به رهبری شیخ یونس، آثار با ارزش و شایسته ای از خویش بر جای نهاد و انرژی بی پایان ملت مسلمان ایران را برای سرزندگی، پویایی و مبارزه ی خستگی ناپذیر، آزاد ساخت و به  استعمارگران، آموخت که سلطه ی آنان بر ایران اسلامی با چنین مردمی مؤمن و معتقد، هرگز تداوم نخواهد داشت.

تسلط غیرممکن

نقش نهضت جنگل،در جریان از بین بردن قرارداد استعماری ۱۹۱۹ میلادی، به آنان ثابت کرد که هرگز به سادگی نمی‌توانند بر مردم استوار و غیور ایران مسلط شوند و ناگفته پیداست که بخش عمده ای از موفقیت های مبارزان مسلمان تا دست یابی به پیروزی کامل در بهمن ماه ۱۳۵۷ شمسی به رهبری حضرت امام خمینی(ره)، مدیون آن مرد روحانی بود که برغم روحانی بودن، هرگز فرصت نیافت در سال های نزدیک به شهادت، «لباس روحانیت» را بر تن نموده و عکسی با این کسوت مقدس، از خود به یادگار بگذارد.