چند ماهی است وبلاگی خبری وتحلیلی در گیلان متولد شده که توانسته است با استفاده از روشها وتاکتیکهای مختلف وحساب شده مخاطبان ،هواداران ودشمنان سرسختی را پیدا کند به نحوی که به دلیل انتشار مطالب نامتعارف و بی پروایی در درج نظرات خوانندگان وبلاگ که عده ای انها را ساختگی وبه عنوان ترفندی برای شایعه پراکنی وتخریب میدانند. همگان را وادار سازد تا به این سئوال بیاندیشند که صاحبان این وبلاگ خبری وتحلیلی چه کسانی هستند؟ و چه اهدافی دارند؟

فارغ از اینکه هویت اصلی نویسندگان و صاحبان این وبلاگ چیست وا زسوی کدام گروه و جریان سیاسی هدایت میشود سوال اصلی و بنیادین این است که آیا وبلاگ هایی اینچنینی اخلاق حرفه ای و اسلامی خبرنگاری و اطلاع رسانی را رعایت می کنند یا خیر؟

در این نوشتار پس از برشمردن تاکتیکهای خبری وجنگ روانی، ابتدابه اصول خبرنگاری حرفه ای وسپس به اصول خبرنگاری اسلامی اشاره می شود و قضاوت درباره این نکته که آیا اینچنین وبلاگهایی این اصول را رعایت میکند یاخیر بر عهده خوانندگان محترم خواهد بود

الف:تاکتیک های جنگ روانی در خبر

بی شک خبر پر ارزش ترین کالای امروز است ودر دنیای دهکده جهانی واطلاعات نقش خبرسازان دارای اهمیت فزاینده ای است زیرا در زمانه ای زندگی میکنیم که رسانه ها سونامی از واقعیت های متعارض را برسرمان می ریزند  و باتوجه به جایگاه جامعه شناسی ارتباطات در عرصه شکل گیری ظهور وبروزقدرت ها، سطح عمیقتری از تحریف ودروغ مرسوم شده است .بی تردید در دنیای انقلاب اطلاعات وانفجار داده ها وپیام ها، تاکتیک های خبری واطلاع رسانی نقش اساسی در قدرت گیری یا سلب قدرت جریان های سیاسی دارند.از جمله این تاکتیکها میتوان به این موارد اشاره کرد:

۱- سابقه نویسی:در این تاکتیک خبرنگار باتکیه به حوادثی که در گذشته اتفاق افتاده وخاطره آن همچنان در اذهان باقی مانده آن را به گونه ای به حوداث وموضوعات جدید ربط می دهد وپیام مورد نظر را به مخاطب القا میکند.

۲- سانسور:حذف عمدی موادی از جریان عبور آگاهی ها به منظور شکل دادن عقاید واعمال دیگران است.

۳- تحریف:یکی از رایج ترین شیوه های پوشش خبری ، تغییر متن پیام به شیوه های محتلف از طریق دستکاری ،تعدیل وشاخه برگ دادن خبراست.

۴- شایعه:یک شایعه ساز ماهر به خوبی میداند که شایعه وی باید موضوعی باشد که حساسیت بالای جامعه را در زمان ومکان مناسب به خود اختصاص دهد.شایعه ضریب نفوذ خود را مدیون ۲نکته است: اول ابهام موضوع ،دوم ماهیت موضوع هرچه اهمیت وابهام یک شایعه بالاترباشد ضریب نفوذ آن نیز به همان میزان بالاتر میرود.

۵- جنجال آفرینی :این شیوه بیش تر از طریق گروه های نوپا شکل میگیرد که پایگاه اجتماعی ومخاطبان کمتری دارند وناگزیرند از سوژه های خبری هبجان برانگیز ،داغ وجنجالی استفاده کنند

۶- نقل خبر از منابع ناشناخته ومبهم:دربسیاری موارد به دلیل احتمال تکذیب کردن اخبار و ازبین رفتن منابع ،رسانه ها مجبورند که ازمنابع ناشناخته ومبهم پیام خود را به مخاطب القا کنند.یا اینکه به این بهانه خبرغیر واقعی را انتشار دهند.

۷- تظاهر به بی طرفی :در این تاکتیک سخنان ودیدگاه های مخالفان به اشکال مختلف منعکس میشود ورسانه باحفظ پوشش بی طرفی پیام های مورد نظر خود را به مخاطب القاء میکند.

۸-خشنوت مطبوعاتی :استفاده از تعابیرتحریک آمیز وتند،هتاکی ،پرده دری ،تعابیرتندوغیر اخلاقی حرفهای نیش دار دو پهلووحرمت شکنی از اشخاص صاحب نام وبا نفوذ از این جمله است.

۹-محک زدن :این تاکتیک به منظور ارزیابی اوضاع جامعه وطرز تفکر مردم درباره موضوعی خاص که نسبت به آن حساسیت وجود دارد وبررسی بازخوردهای انتقال پیام استفاده میشود.

۱۰-تاکتیک نشت هدایت شونده:در این تاکتیک به ناچار بخشی از اخبار محرمانه حفظ میشود وبخش دیگر باهدف مشخص واز پیش تعیین شده و بازمان بندی مشخص انتشار می یابد.

۱۱-تاکتیک تبخیر:در این تاکتیک شایعات بی اساس همراه با واقعیت های حقیقی پخش میشود.به طوری که پیام گیران نتوانند آنها را از هم تشخیص دهند.

ب:اخلاق حرفه ای خبرنگاری

چند سازمان روزنامه نگاری بین المللی ومنطقه ای از سال ۱۹۷۸تا ۱۹۸۳ اصول کلی را به عنوان اصول بین المللی اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری تدوین کرده اند که شامل حق دسترسی به اطلاعات حقیقی، روزنامه نگاری وقف واقعیت های عینی ،مسئولیت اجتماعی روزنامه نگار،شرافت حرفه ای روزنامه نگار،دسترسی همگانی ومشارکت،احترام به حریم خصوصی وشئون انسانی ،احترام به منافع عمومی،احترام به ارزش ها ی جهانی،تنوع فرهنگ ها ،امحای جنگ،ودیگرمصیبت های فراروی بشری است .براساس همین اصول دکتر معتمد نژاد پدر روزنامه نگاری ایران میثاق اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری را که شامل ۱۴مورد است تدوین کرده است .همانند:

اصل سوم:روزنامه نگار باید به درستی عمل حرفه ای خویش توجه داشته باشد وتنها اخبار واطلاعاتی را که منشا ومنبع آنها مشخص است منتشر کند ودرصورت لزوم ،قید رعایت احتیاط نسبت به صحت آنها را نیز یاد اورشود.

اصل هشتم :روزنامه نگارباید برای کمک به بهره مندی همگان از اخبار واطلاعات صحیح وموثر ،هرمطلب منتشرشده ای را که نادرستی آن مشخص می شود تصحیح کند وبه حق پاسخ خوانندگان وافراد درباره مندرجات ومحتویات نشریات احترام بگذارد.

دراصل سیزدهم نیز بر احترام به حیثیت شخصی وزندگی خصوصی افراد وپرهیز از تهمت زدن به اشخاص تاکید شده است.

ج:اخلاق اسلامی خبرنگاری

بسیاری از اصولی که در بالا ذکر شد در چارچوب آیات وروایات اسلامی نیز قابل اثبات است مواردی مانند احساس مسولیت اجتماعی از طریق اصل امربه معروف ونهی از منکر یا رعایت عدل وانصاف ،صداقت وراستگویی ،توجه به مصلحت عمومی جامعه،پرهیز از تحقیر وتوهین ،نرم گویی وبیان نیکو ،پرهیزازتفرقه افکنی وتشتت، بدآموزی و ورود به حیطه زندگی خصوصی افراد می توان در زمره قواعد اخلاق اسلامی قرار داد.چرا که هر فرد مسلمانی با اندک معلومات دینی خواسته یا ناخواسته این موارد را در زنگی شخصی خویش رعایت میکند .

درپایان نیز مطلبم را با جملات گرانبهای امام راحل به پایان میبرم که در جمع مسولان روزنامه های کیهان اطلاعات وجمهوری اسلامی در خصوص انتقاد سالم فرمودند:

«یک وقت انتقادات ،یعنی اتقاد سالم است ،این مفید است .یک وقت انتقام است نه انتقاد،این نباید باشد این با موازین جور درنمی آید .انسان چون با یکی خوب نیست ،در مطبوعات بکوبد ،کاردرستی نیست.اما اگر کسی خلاف کرده است ، باید او را نصحیت کرد.پرده دری نباشد،ولی انتقاد خوب است .باید در این امر خیلی ملاحظه بفرمایید تا مطبوعات ،مرکزی باشد برای استفاده عموم و اینکه مردم بفهمند باید چه بکنند وباید چه بشود.»

به نظر شما با معیارهای ذکر شده وبلاگ هایی که دست به انتشار هر نوع خبر و نظری می زنند چقدر اخلاق حرفه ای وا سلامی را رعایت میکنند؟

حال قضاوت با شماست

منابع:

۱-مکتبی ،سید محمد ،خبر واخلاق خبرنگاری،تهران ،مرکز پژوهش های اسلامی صدا وسیما

،چاب اول ۱۳۸۴

۲-ملکی ،مصطفی،مجموعه بایسته های خبری ،تهران،آموزش معاونت سیاسی صداوسیما

برگرفته از وبلاگ رسمی مهدی لطفی .