اختصاصی گیلانیان : بی تردید رشت ، گیلانشهری است که زندگی در آن را با هیچ کجای دنیا عوض نخواهیم کرد و این خود ترجمان عشق به زادگاهمان و مصداق " حب الوطن ، نصف الایمان " است. اینجا جغرافیایی ای است که دوستش داریم و از جان و دل مایلیم برای اعتلای نامش قدمی هر چند کوچک برداریم .
علاقه وافر به دیارمان باعث شد که چندین رمضان پیشتر، در ویژه برنامه افطاری شبکه باران برای اولین بار اذان مغرب را به افق واژه توصیفی خود ساخته ام ، یعنی " شهر باران های نقره ای ، رشت " اعلام نمایم تا تبدیل به لقبی برازنده و جاری بر سر زبانها گردد .
شهر باران های نقره ای ، رشت
حال پس از گذشت ماه ها که این ترکیب وصفی صفحات جراید مکتوب ، مجازی و شبکه های اجتماعی را به دلیل علاقه گیلانیان به زادگاه شان به تسخیر خود در آورده است به این فکر افتادم که بدانم تا چه میزان از خرد و کلان این دیار با پیشینه تاریخی و ریشه های لغوی " رشت " آشنایی داریم ؟
پس آنچه در پی می خوانید ادای دینی است به شهرمان با یادآوری و بازخوانی اقوال نزدیک تر به یقین گردآوری شده در خصوص ریشه لغوی رشت و اشاره ای شاید برای اولین بار به ریشه لغوی احتمالی و مغفول مانده " بی آو را ایشت " که امیدوارم خواندنش خالی از لطف نباشد .
دیار ما
دیار ما با قدمتی دیرینه ابتدا قصبه ای در میان دو رودخانه گوهررود و سیاهرود بود و اینگونه که پیداست برای اول بار نویسنده حدود العالم و سپس حمدالله مستوفی در قرن هشتم هجری، از این شهر نام برده اند .
" دارالمرز " یا " دارالامان "
یک قول مشهور در مورد نام قدیمی رشت " دارالمرز " یا " دارالامان " می باشد و قبل از این دو ، به آن " بیه " یا " بیه پس " می گفته اند . خود " بیه "نیز در لغت نامه ها، رود و یا مصب بین دو رودخانه معنی شده است زیرا که در لغت اوستا و پارسی " بی-آوه " به معنی منسوب به " دو آب " است شاید دلیل این نامگذاری ، قرار گرفتن این کانون جمعیتی در میان دو رودخانه باشد که خود به مثابه حفاظ و دیوار شهر محسوب می گردید.
بیه پس یا " بی-آو-پاس " یا بی- آو "را _ ایشت "
با این تفاسیر نام بیه پس یا " بی- آو - پاس " به معنی محل پاسداری شده توسط دو رودخانه است و اگر خود نام رشت را هم در رابطه با همین ویژگی معنی نمائیم راهی منطقی پیموده ایم ، برای این امر لازم می آید که تصور نمائیم در اساس جزء بیه ( منسوب به دو ) به همراه نام رشت در اول آن به کار می رفته است . یعنی در اصل اسم شهر رشت، در آغاز بی- آو " را _ ایشت " ( یعنی ناحیه حفاظت شده در میان دو رود ) بوده است که جزء اوستایی دوم آن ، یعنی : را _ ایشت ( جایگاه پاسداری شده ) علی القاعده در اثر تکرار تلفظ در طی قرون و اعصار تلخیص یافته و تبدیل به ( رشت ) شده است.
وجوه تسمیه با اهمیت کمتر
اگر منطق و استدلال قول بالا را بپذیریم چهار سطر ذیل را که نامطمئن تر است تنها از باب اطلاع می خوانیم :
وجه تسمیه رشت، در فرهنگ دساتیر، به معنی گچی که بنّایان ، سنگ و آجر را به آن محکم نمایند و در لغت نامه های : انجمن آراء ، آنندراج ، فرس اسدی ، لغت محلی شوشتری ، برهان ، ناظم الاطبا و لغت نامه جهانگیری ، چیزی که از هم فرو ریزد ـ هر چیزی که از هم فرو ریزد و فروپاشد ـ دیوار مشرف بر افتادن ، گچ را نیز گویند که بدان خانه سفید کنند ـ لجن و خاکروبه ـ خاک و گرد ـ خاک را گویند ـ رنگ کرده نیز معنی شده است.
البته برخی نیز معتقدند روانشاد دکتر محمد معین ، اولین دکترای ادبیات فارسی کشور در " فرهنگ معین " ، ذیل کلمه رشت ضمن برشمردن معانی مذکور در داخل پرانتز علامت تعجبی - ( ! ) - گذاشته که شاید می خواست در فرصنی مناسب در این باره تحقیق نماید ولی مجال آن را نیافت .
علامه دهخدا و ریشه نام رشت
علامه علی اکبر دهخدا نیز نظری قابل تامل و پذیرفتنی دارد که مدعی است ، چون شهر رشت در سال ۹۰۰ هجری ساخته شده ، بنابراین برای نام این مکان از ماده تاریخ آن استفاده کرده اند و کلمه رشت به حساب ابجد ۹۰۰ هجری است.
شروع آبادانی و نام محلات رشت
گفته می شود آبادانی شهر رشت، از زمان شاه عباس صفوی که در آن زمان به صورت قصبه بوده شروع شده و در عهد قاجاریه به دلیل توسعه اقتصادی فیمابین ایران و روسیه گسترش پیدا کرده است . نام محلات شهر رشت که اکثراً در سفرنامه ها نیز آمده بیانگر پیشه ساکنین آن است و عمده ترین آنها عبارتند از: ساغریسازان ، رودبارتان ، خمیران زاهدان ، دباغیان ، کوزه گران ، خمیران چهل تن ، چله خانه ، چمارسرا ، استادسرا ، پاسکیاب ، سرخبنده ، آتشگاه بیستون ، صیقلان ، زرجوب ، کیاب ، سبزه میدان ، دو برادران (چهار برادران).
رشت از سال ۱۰۰۴ هجری قمری به فرمان شاه عباس مرکز ولایت گیلان و مرکز معاملات نوغان و ابریشم شد که در آن زمان محصول اول گیلان بود. این امر موجب شد که مالکان بزرگ و بازرگانان ایرانی، روسی، یونانی و ارمنی که تاجر نوغان و ابریشم بودند به این شهر توجه کنند و شهر رشت رشد چشمگیری پیدا نماید.
رشت در برخی سفرنامه ها
ملگونف، جهانگرد روس که در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به رشت سفر کرده بود، در خاطرات خود نوشته است که این شهر در آن روزگار دارای ۵۴۶۳ خانه ۱۰۲۱ مغازه و ۲۷۳۱۴ نفر جمعیت بوده است. در نظر او رشت شهری بود بسیار خوش وضع با خانه های زیبای رو به دریا که بازرگانان از هند ، بخارا ، روم و عثمانی به سودای ابریشم به آن سفر می کردند.
در دوران مشروطه و بعد از آن ، گیلان به یکی از کانونهای تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران تبدیل شد . نهضت جنگل ، گسترش شهرها ، تاسیس آموزشگاه های متعدد و ارتقای سطح فرهنگ شهروندان رشت ، این شهر را در زمره پیشروترین شهرهای کشور قرار داد...
آنچه خواندید سطوری بود در خصوص
شهر بارانهای نقره ای ، رشت .
