گیلانیان : براساس آمارهای دفترامور روستایی و عشایری استانداری گیلان، هر خانواده ی روستایی در گیلان، روزانه400 گرم زباله ی تر، که شامل اضافه های مواد غذایی است تولید می کند. این بدان معناست که روستاییان گیلانی که براساس سرشماری سال هشتاد و پنج 350 هزار خانوارند، روزانه 140 تن زباله تر تولید و به علت نبود سامانه ی دفع و بازیافت اصولی زباله، در طبیعت گیلان رها می کنند. با این حساب، طبیعت زیبای گیلان، زباله دان 51 هزار تن زباله ی تری است که سالانه در روستاهای گیلان تولید می شود.
اگرچه براساس اعلام اداره ی کل حفاظت محیط زیست گیلان آمار مستندی در زمینه ی وسعت زمین هایی که به محل انباشت زباله های روستایی بدل شده است وجود ندارد اما با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت اگر درهر روستا فقط50مترمربع ازطبیعت،برای انباشت زباله درنظر گرفته شده باشد،در2هزار و 683روستای گیلان بیش از 134هزار متر مربع از اراضی طبیعی به محل انباشت زباله بدل شده است. این رقم معادل وسعت حدود 19 زمین فوتبال است.
لزوم چاره اندیشی برای حل مشکل انباشت زباله درطبیعت گیلان،مسئولان این استان را بر آن داشت به فکر حل مشکل زباله های روستایی باشند. "کرم خاکی" موجود بی دست و پایی است که برای حل این مشکل به کمک مسئولان گیلانی آمده است.این حشره ی مفید عامل اصلی اجرای طرحی موسوم به بیوکمپوست است.
مدیرکل دفترامور روستایی وعشایری استانداری گیلان درگفتگو با خبرنگار ما با تاکید بر اینکه استفاده از کرم خاکی برای تجزیه و تبدیل زباله های تر به کود، روشی قدیمی است که درگذشته ها و درمناطق روستایی گیلان رایج بوده است گفت:با شتاب گرفتن روند توسعه ی روستاها این روش مفید وکارآ که نام امروزین آن بیوکمپوست است به فراموشی سپرده شد و ما باردیگر درصدد احیای آن هستیم.
سید عیسی مهدوی می گوید:دراین روش،زباله های تر روستایی در چاله هایی دفن می شود وچون درخاک مناطق روستایی،کرم خاکی به وفور یافت می شود این حشره ی مفید ظرف 15 روز،زباله تر را تجزیه وبه کود آلی قابل استفاده در کشاورزی تبدیل می کند.
این مقام مسئول با بیان اینکه گیلان دومین استانی است که پس ازمازندران،اجرای طرح بیوکمپوست را درمناطق روستایی آغازکرده است افزود:این طرح از یک ماه پیش در 20 روستای شهرستان رشت آغاز شده است وانتظار می رود ازاین طریق بتوان دراین روستاها که تقریبا 10هزارخانوار جمعیت دارند دست کم از انباشت روزانه چهار تن زباله ی تر درطبیعت جلوگیری کرد.این رقم سالانه به حدود هزار و 500 تن می رسد.
مدیرکل دفترامور روستایی وعشایری استانداری گیلان درادامه با بیان اینکه قصد داریم طرح بیوکمپوست را دربقیه ی 270روستای شهرستان رشت هم اجرا کنیم گفت:اجرای این طرح دراین روستاها منوط به تامین به موقع و کافی اعتبارات واجرای موفق طرح بیوکمپوست در 20 روستایی است که به صورت آزمایشی مجری این طرحند.
سید عیسی مهدوی می گوید:تاکنون برای اجرای طرح بیوکمپوست در روستاهای مجری طرح 260میلیون ریال هزینه شده است و برای اجرای کامل آن درهمه ی روستاهای شهرستان رشت به حدود2میلیارد ریال اعتبارنیازاست.
وی با بیان اینکه این اعتبارات برای آموزش روستاییان هزینه می شود پیش بینی کرد با اجرای کامل طرح بیوکمپوست درهمه ی روستاهای شهرستان رشت، سالانه ازانباشت بیش از10هزارتن زباله ی تر روستایی درطبیعت این شهرستان جلوگیری شود.
واما رییس جهاد دانشگاهی گیلان که اداره ی متبوعش مجری طرح بیوکمپوست در روستاهای رشت است درگفتگوبا خبرنگارما با اشاره به فواید این طرح گفت:علاوه بر حفظ محیط زیست،صرفه جویی درهزینه های جمع آوری و انتقال زباله، تولید کود آلی قابل استفاده در کشاورزی و در نهایت مشارکت خانواده های روستایی درتجربه ای اجتماعی- زیست محیطی، از مهمترین مزایای اجرای طرح بیوکمپوست در روستاهاست.
دکتر ولی پورقلی با اشاره به فواید اقتصادی طرح بیوکمپوست گفت: درحالیکه جمع آوری وانباشت هرتن زباله ی تر روستایی،به طور متوسط 200هزار ریال هزینه در بردارد،در روش بیوکمپوست چون هرخانواده ی روستایی زباله های خود را جمع آوری ودفن می کند این هزینه به صفر کاهش می یابد.
وی در ادامه افزود:اجرای طرح بیوکمپوست نه تنها هزینه بردار نیست بلکه با تولید کودآلی درآمدزا هم هست.
این مقام مسئول با بیان اینکه 90درصد زباله های تر خانوارهای روستایی در فرآیند بیوکمپوست می تواند به کودآلی تبدیل شود گفت:هرخانواده ی روستایی با دفن زباله هایش می تواند در یک دوره ی 15 روزه بیش از 5 کیلو کودآلی تولید و درصورت فروش آن به ازای هرکیلو3تا4هزارریال درآمد کسب کند.
دکتر ولی قلی پور گفت:اگر فرض کنیم این طرح درنیمی از روستاهای گیلان عملی شود سالانه می توان حدود 22هزارتن کود آلی تقریبا به ارزش 66تا88میلیارد ریال تولید کرد که کمک موثری به اقتصاد روستایی محسوب می شود.
کاظم یوسفی کارشناس مسئول دفترامور روستایی وعشایری استانداری گیلان هم در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه اجرای طرح بیوکمپوست،مشارکت فعال خانواده های روستایی درتوسعه ی روستاها را به همراه دارد گفت:این کارعلاوه بر فواید زیست محیطی واقتصادی اش روح جمعی را در روستاها تقویت و روستائیان را نسبت به سرنوشت زیست محیطی وتوسعه مدارانه ی مکانی که در آن زندگی می کنند حساس می کند.
وی افزود:بررسی های ما حاکی است مشارکت روستائیان درحل مشکلات منطقه ای شان باعث نشاط جمعی وبالندگی اجتماعی روستاها می شود که این امر درتوسعه ی همه جانبه ی مناطق روستایی موثراست.
این کارشناس امور روستایی با اشاره به گروه های اجتماعی که به اجرای طرح بیوکمپوست در روستا کمک می کنند گفت:اعضای شوراهای اسلامی روستاها،اعضای پایگاه های مقاومت بسیج،هیات های امنای مساجد،بهورزان مراکز بهداشتی،دانش آموزان و دانشجویان،ریش سفیدان محل و زنان خانه دار از مهم ترین ارکان اجرای درست و هدفمند طرح بیوکمپوست در روستاها محسوب می شوند که بی شک تعامل سازنده و برنامه ریزی شده ی آنان با یکدیگر تقویت مشارکت اجتماعی اهالی روستا ها را در پی دارد.
واما بررسی ها نشان می دهد اجرای طرح بیوکمپوست در 20روستای شهرستان رشت با استقبال روستاییان روبرو شده است.
حسن نقدی کشاورز اهل روستای سیاه گلوندان شهرستان رشت درگفتگو با خبرنگارما با اشاره به فواید زیست محیطی اجرای طرح بیوکمپوست و نقش آن درحفظ پاکیزگی محیط روستاها گفت:تا پیش ازاین، زباله های مان را در کنارمنزل رها می کردم وچون حیوانات اهلی ازآن ها تغذیه می کردند،منظره ی ناخوشایندی ایجاد می شد،اما از زمانی که زباله ها را درحیاط خانه ام دفن می کنم پاکی محیط زندگی ام چند برابر شده است.
کبرا توکلی زن روستایی دیگری که در روستای چوکام شهرستان رشت زندگی می کند هم درگفتگو با خبرنگار ما از صرفه ی اقتصادی داشتن اجرای طرح بیوکمپوست ابرازخرسندی کرد وگفت:کشاورزان معمولا برای تقویت خاک باغ های شان از کودهای شیمیایی استفاده می کنند،اما کارشناسان می گویند کود به دست آمده از طرق بیوکمپوست جانشین مناسبی برای کودهای شیمیایی است که این امر می تواند با توجه به اینکه کشاورز خود کودش را بدون هزینه تولید می کند به اقتصاد خانواده های روستایی کمک کند.
فرهاد زحمتکش دانشجوی رشته ی کشاورزی هم که در روستای سیاه صوفیان شهرستان رشت زندگی می کند به خبرنگار ما گفت:کاهش استفاده ازکودهای شیمیایی،با توجه به اینکه این مواد می توانند سلامتی مواد غذایی را خدشه دارکنند،راهبرد مهمی است که در کشاورزی نوین به آن توجه می شود.
وی افزود:کودهای آلی به دست آمده ازطریق بیوکمپوست می تواند جایگزین مناسب و سالمی برای کودهای شیمایی باشد که در باغ ها بکار می روند.
واما رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان درگفتگو با خبرنگارما با اشاره به اینکه اجرای طرح بیوکمپوست در روستاها می تواند گامی موثربرای کاهش تدریجی مصرف کودهای شیمیایی در تولید محصولات باغی باشد باشد گفت: روستائیان گیلانی درحال حاضر، در هر سال زراعی به طور میانگین 85 هزار تن کود شیمیایی به ارزش 85 میلیارد ریال برای مزارع و باغ های شان استفاده می کنند که در صورت اجرای کامل طرح بیوکمپوست به نظر می رسد سالانه بتوان حدود25درصد در مصرف کودهای شیمیایی صرفه جویی کرد.
اردشیر روحی ماسوله می گوید:با این کارعلاوه برحفظ محیط زیست ونیزپرهیز از خطرات احتمالی کودهای شیمیایی برسلامتی بشر،سالانه بیش از21میلیارد ریال صرفه جویی اقتصادی می شود.
معاون پژوهشی وآموزشی پژوهشکده ی محیط زیست جهاد دانشگاهی کشورکه در رشت مستقر است هم در گفتگو با خبرنگار ما با استقبال ازاجرای طرح بیوکمپوست در روستاهای گیلان گفت: بررسی های ما حاکی است کودهای شیمیایی بکار رفته درکشاورزی از طریق آب مزارع راهی رودخانه ها،تالاب ها و درنهایت دریای خزرمی شود و عواقب خطرناکی را برای سلامتی محیط زیست گیلان به دنبال دارد.
دکترفریبرز جمال زاد می گوید: کودهای شیمیایی با تغییرچرخه ی غذایی اکوسیستم های آبی باعث رشد سرطانی گیاهان تالابی می شود که این امرکاهش اکسیژن آب وکاهش تابیدن نورخورشید به سطوح پائینی آب را درپی دارد.
این کارشناس محیط زیست افزود:به طور مثال رشد بیش ازحد گیاهان تالابی ازجمله آزولا در تالاب انزلی نه تنها حیات آبزیان این تالاب مهم را درمعرض خطرقرار داده است بلکه هرازچندگاهی باعث مرگ دستجمعی ماهیان می شود.
کوتاه سخن اینکه:برخلاف تصورعمومی، فقط زندگی شهری سلامت محیط زیست را تهدید نمی کند.بررسی ها نشان می دهد زندگی روستایی هم اگر ازسنت های اصیلش فاصله بگیرد می تواند تهدیدی برای محیط زیست محسوب شود.درگذشته های نه چندان دور،زباله های تر روستاییان گیلانی یا برای خوراک دام و طیوراستفاده یا به روشی که امروزه آن را بیوکمپوست می نامند به کود قابل استفاده درکشاورزی تبدیل می شد اما امروزه رنگ وبوی شهری گرفتن زندگی روستایی،روستاییان گیلانی راهم به عواملی زباله ساز بدل کرده است. به نظرمی رسد اگرازهم اکنون برای دفع اصولی زباله در روستاهای گیلان فکری نشود ممکن است در دراز مدت این مشکل، همانند مشکل دفع زباله های شهری به معضلی تقریبا لاینحل بدل شود. اجرای طرح بیو کمپوست که مزایای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی قابل اعتنایی دارد راهکار مناسبی برای این کار ارزیابی می شود.
به نظرمی رسد افزایش آگاهی های روستاییان از طریق شوراهای اسلامی، ادارات ترویج جهاد کشاورزی و دیگر نهادهای آموزشی ازجمله مدارس و دانشگاه ها دراین زمینه گارگشا و موثر باشد.
به قلم ، تحقیق و تنظیم یکی از حامیان پیشرفت و توسعه گیلان : سیدجلال الدین رضاپور محمدی
