گیلانیان : علم بندی و علم واچینی، سنتی معنوی و ماندگار برای پاسداشت فرهنگ عاشورا و قیام اباعبدالله الحسین سرور و سالار شهیدان و از رسم های رایج در گیلان است که به مراسم عزاداری های امام حسین (ع) جلوه خاصی می دهد. آیین مذهبی علم بندی و علم واچینی ویژه ماه محرم است که هر ساله با استقبال باشکوه عزاداران حسینی در بقاع متبرکه استان گیلان برگزار می شود. علم بندی به معنی بستن و آماده کردن علم برای مراسم سوگواری ماه محرم و آغاز رسمی عزاداری های امام حسین (ع) و علم واچینی نیز به معنی بازکردن آن در پایان مراسم که 'معمولا 10 روز طول می کشد' گفته می شود. روزهای علم بندی در بقاع متبرکه شرق و غرب استان گیلان متفاوت است؛ در برخی شهرها یک هفته مانده به ماه محرم شامل بقعه امام زاده هاشم رشت و محتشم روستای لشکان اشکورات املش برای برگزاری این آیین معنوی اقدام می کنند و در برخی دیگر از شهرها نیز در روز اول، دوم، سوم و ... و در برخی دیگر حتی در روز تاسوعا و عاشورا علم بندی را انجام می دهند. آیین سنتی علم واچینی عصر امروز 'سه شنبه' مصادف با دوازدهم محرم با حضور باشکوه دوستداران و عاشقان اباعبدالله الحسین (ع) در جوار بقعه متبرکه سید صالح (ع) کفته رود واقع در منطقه پیربازار رشت برگزار شد. علم بندی در این بقعه متبرکه در روز دوم محرم 'همزمان با ورود امام حسین به کربلا' انجام گرفت و امروز نیز پس از 10 روز در سوم آن امام، مراسم علم واچینی با حضور عاشقان سید و سالار شهیدان برگزار شد. در این مراسم زنان، مردان، دختران و پسران جوان و کودکان همه آمدند تا با شرکت در این آیین معنوی، دین و ارادت خود را به آن امام همام ابراز دارند و در حفظ فرهنگ عاشورا و قیام سیدالشهدا سهمی داشته باشند. سید صالح (ع) از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) از سادات جلیل القدر ابتدای سده چهارم هجری است که توسط ناصرالحق داعی کبیر برای دعوت مردم به دین اسلام، به رشت فرستاده شد. این امام زاده از مشهورترین و معتبرترین بقاع متبرکه حوزه آبخیز تالاب انزلی 'از ضیابر تا خمام' می باشد که هر ساله بویژه در ایام تابستان و مناسبت های ویژه، شاهد حضور زائران بسیاری از مناطق است. قبل از برگزاری آیین علم واچینی در بقعه متبرکه سید صالح (ع) اهالی روستای کفته رود بر مزار شهدای این روستا که در فاصله 200 متری از بقعه واقع شده، حضور یافته و به قرائت فاتحه پرداخته و سینه و زنجیر می زنند. خانم های این روستا نیز با 150 سینی سرپوشیده پارچه سبز حاوی خرما، شیرینی، حلوا و ... برای پذیرایی از مهمانان و زائران به عنوان اولین هیات در این آیین به طرف امام زاده حرکت می کنند. هیات های دیگر از روستاهای پیربازار، نوخاله، تولمات و ... وارد بقعه شده و کم کم به خیل عزاداران حسینی برای شرکت در این آیین مذهبی افزوده می شوند. در این مراسم هیچ کدام از هیات ها علم به همراه ندارند و تنها یک علم مربوط به بقعه سید صالح (ع) کفته رود برای انجام مراسم علم واچینی همچون نگینی در میان خیل جمعیت می درخشد. در پایان نیز مراسم علم واچینی توسط یکی از سادات و نماینده هیات امنای بقعه یاد شده انجام می گیرد. محقق و پژوهشگر گیلانی در رابطه با آیین علم واچینی به خبرنگار ایرنا گفت: علم واچینی از سنت های قدیمی استان گیلان است که در ماه محرم در ایام عزاداری های امام حسین (ع) به منظور پاسداشت فرهنگ عاشورا هر سال باشکوه تر از سال قبل در ماه محرم برگزار می شود. 'قاسم غلامی کفته رودی' افزود: در دوره صفویه از سوی پادشاه یا حکمران محلی برای عده ای از صوفی ها، سادات عالی درجه، شیوخ و متولیان حقوق و مستمری مشخص می شد و برای آنکه این افراد را از دیگران برتری دهند، به همراه احکام حقوقی، هدایایی که علم از جمله آنها بود، می فرستادند. وی اظهار داشت: علم شامل تیغه ای فلزی است که معمولا به آیات قرآن و اسامی ائمه معصومین (ع) مزین بوده و دارنده آن نماینده مذهبی مرشد کل یعنی پادشاه صفوی محسوب می شد. مدیرعامل پژوهشکده سادات و مشاهیر استان گیلان ادامه داد: علم میزان، اعتبار، درجه قرب و منزلت دارنده آن را مشخص می کرد و موجب نفوذ معنوی وی در مردم می شد. وی خاطرنشان کرد: در گوشه و کنار بقاع متبرکه استان گیلان نیز علم هایی وجود دارد که پیشینه برخی از آنها به دوره صفویه بر می گردد که از جمله این علم ها می توان به دو علم شبیه به هم یکی نگهداری شده در بقعه سید جلیل آقای کچای سنگر و دیگر بقعه آقا سید صالح (ع) کفته رود رشت اشاره کرد. غلامی بیان داشت: علم موجود در بقعه آقا سید صالح (ع) کفته رود به تاریخ 958 هجری قمری بر می گردد و کتیبه وسط آن 'الله ،محمد و علی' قلم زنی شده و در حاشیه آن صلوات بر 14 معصوم نوشته و در بالای آن نیز تاریخ دوم محرم الحرام سنه سال 958 هجری خوانده می شود. وی با بیان اینکه علم بندی در این بقعه در روز دوم محرم امسال انجام گرفت، افزود: بیشتر علم بندی های معتبر و قدیمی در گیلان در دوم محرم انجام می گیرد و پس از 10 روز، در سوم امام مراسم علم واچینی برگزار می شود. وی در رابطه با مراسم علم بندی و علم واچینی در بقعه متبرکه آقا سید صالح (ع) کفته رود گفت: در علم بندی این بقعه؛ تیغه ای کوچک از دوران زندیه روی چوبی نصب می کنیم و پارچه ای ' دو در دو متر' که سالیانه در کربلا متبرک شده، به چوب نصب می شود. این پژوهشگر و گیلان شناس با بیان اینکه همزمان با این کار پارچه سبز و سیاه متبرک شده از کربلا، دور ضریح امام زاده پوشانده می شود، اضافه کرد: مراسم علم بندی در بقعه آقا سید صالح (ع) کفته رود با مداحی و سینه زنی همراه است. وی یادآور شد: آیین سنتی علم واچینی در بقعه یاد شده نیز هر ساله با حضور هیات هایی از عزاداران حسینی به همراه مداحی، سینه و زنجیر زنی با حضور سوگواران و دستداران آن امام برگزار می شود/ایرنا