گیلانیان : قلعه رودخان میراث مهمی از دژهای نظامی حکومتی در گیلان است، این قلعه مهم تاریخی که مدت ها مرکز فرمانروایان گیلان بوده است از بزرگترین و با عظمت ترین دژهای نظامی گیلان و حتی ایران محسوب می شود.

قلعه رودخان در ارتفاعی حدود 687 تا 778 متر از سطح دریاهای آزاد و بر روی میان آبی که ادامه ارتفاعات پشت کوه تالش و ماسوله داغ بوده و معروف به قلعه ژیه می باشد، قرار گرفته است.

در سمت راست قلعه، رودخانه قلعه رودخان جریان دارد. این قلعه کوهستانی که در تاریخ 30 مرداد ماه 1354 به شماره 1546 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. در فاصله ی 23 کیلومتری جنوب غربی شهر فومن، در بخش مرکزی و دهستان گوراب پس قرار دارد.

نحوه ی دسترسی به قلعه از طریق شهر فومن و پس از گذشتن از روستاهای " گشت، کرد محله، گشت رودخان، سیاه کش، گوراب پس، ملسکام، سعیدآباد (سید آباد)" و رسیدن به روستای قلعه رودخان است که پس از عبور از حیدرآلات و طی سه کیلومتر جاده خاکی به روستای قلعه دنه (قلعه دهنه) رسیده، سپس وارد اراضی پارک جنگلی قلعه رودخان شده و بایستی مسیر 1.5 کیلومتری صعود تا محل قلعه را از طریق پله های احداث شده طی کرد.

شهرام رامین مدیر پایگاه منظر تاریخی و فرهنگی قلعه رودخان در گفت وگو با خبرنگار ایسنا گفت: در سال های 1377 و قبل از آغاز فعالیت های باستان شناسی، جهت سال یابی زمان ساخت اولیه قلعه، از ملات آن چند نمونه آزمایش به عمل آمد که نتیجه آزمایشات قدمت سر در ورودی اصلی به بین 500 تا 580 سال و قدمت سازه شماره یک در بخش شرقی بین 320 تا 380 سال تخمین زده شد.

وی ادامه داد: براساس آزمایش های انجام شده می توان چنین اظهار کرد که قلعه رودخان در دوره های مختلف مورد بازسای، مرمت و استفاده قرار گرفته، چنان چه پلان داخلی بعضی از برج ها به دلیل مرمت های انجام شده تغییر کرده است.

وی افزود: تا قبل از آغاز فعالیت های باستان شناسی در قلعه رودخان، ساخت آن را به اسماعیلیان در دوره ی سلجوقی نسبت می دادند، اما همان گونه که می دانیم قلاع اسماعیلیه با وسعتی بسیار کم و در کنار شاه راه های مواصلاتی و پل ها برای محافظت از آن ها و ایجاد امنیت در مسیرهای کاروان رو ساخته می شدند، در حالی که قلعه رودخان با وسعتی بسیار زیاد و در محلی که دسترسی به آن بسیار سخت بوده، ساخته شده است.

مدیر پایگاه منظر تاریخی فرهنگی قلعه رودخان گفت: واضح است اسماعیلیان که همیشه تحت تعقیب و گریز و نزاع با حکومت سلجوقی بودند توان و فرصت آن را نداشته تا چنین قلعه عظیمی را که فقط تجدید بنای آن سه سال به طول انجامیده است، احداث کنند، اما آن چه مسلم است این که قلعه رودخان در زمان صفویه و به هنگام اوج اختلافات حسام الدین دباج اسحقی با حکام بیه پیش گیلان و هم چنین حکومت مرکزی مورد تجدید بنا قرار گرفته و از آن به عنوان محلی امن جهت ساماندهی نظامیان استفاده می شده است.

وی اذعان کرد: نکته دیگر این که حسام الدین تنها به مرمت دیوارها و بناهای متصل به دیوار پرداخته چراکه در میان فضای داخلی قلعه چندین بنا دیده می شود که از آن فقط چند ردیف پی سنگی و آجر به جا مانده است، شاید این قلعه زمانی مسکونی بوده و حسام الدین به هنگام تعمیر قلعه فقط به جنبه ی نظامی آن نظر داشته است.

رامین افزود: ذکر یک نکته خالی از لطف نیست و آن این است که ولفرام کلایس در مقاله ای، پلان قلاع ساسانی را معمولاً با برج های نیمه گرد که جلوتر از دیوار دفاعی و نزدیک به هم ساخته شده اند، می داند که این مهم در پلان قلعه رودخان نیز رعایت شده است، البته بیان این مطلب بدان معنی نیست که قلعه رودخان را به طور یقین جزء قلاع ساسانی بدانیم.

وی خاطرنشان کرد: در بین اهالی روستاهای منطقه این قلعه به نام قلعه رودخان و قلعه هزار پله معروف است و در متون تاریخی از آن به نام های قلعه حسامی و قلعه سگسال نام برده شده است. اصطلاح مرکب قلعه رودخان برگرفته از موقعیت جغرافیایی آن است.

وی بیان کرد: عنوان قلعه حسامی بیانگر تجدید بنای آن توسط حسام الدین دباج اسحقی است، همچنین از آن جایی که در طی کاوش های باستان شناسی در قلعه رودخان تعداد 935 پله در امتداد دیوارها و برج ها از زیر خاک بیرون کشیده شده است، لذا نام قلعه هزار پله می تواند گویای این مطلب باشد، گفتنی است این نام تنها اعتقاد عمومی مردم منطقه از قلعه مزبور است که در پی حفاری های اخیر به واقعیت پیوسته است. از نام سگسال نیز تنها چیزی که به ذهن می رسد، این است که شاید قلعه در سال سگ ساخته شده و کلمه سگ اشاره به سن تقویمی قلعه دارد.

در ادامه امید عزیزی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نیز در خصوص این قلعه گفت: از آن جایی که قلعه تا سال 1375 به حال خود رها شده و هیچ گونه نظارتی بر آن نمی شد، به دفعات، مورد دستبرد افراد سودجو و قاچاقچیان قرار گرفت به طوری که بیش تر بخش های قلعه در اثر حفاری های غیرمجاز تخریب شده است، اما در سال 1375 اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان امور ابتدایی حفاظتی و مرمتی قلعه را در دست گرفت.

وی ادامه داد: کاوش های علمی قلعه از سال 1379 آغاز شد و از آن سال تا سال 1383، چهار مرحله کاوش و گمانه زنی در قلعه رودخان به انجام رسید که به جز آثار سفالی و تعداد اندکی کاشی هیچ گونه آثار فلزی دیگر به دست نیامد که البته آن هم به دلیل دستبرد و تخریب بیش از حد این مکان باستانی بود.

عزیزی در پایان افزود: قلعه رودخان یکی از جاذبه های بسیار زیبای استان گیلان است که سالانه هزاران گردشگر از این قلعه تاریخی بازدید می کنند، در سال های اخیر در راستای هموارسازی و مرمت راه دسترسی به این قلعه اقداماتی صورت گرفته است و با افزایش اعتبارات تلاش داریم شرایط هرچه بهتری را برای حضور گسترده مسافران و گردشگران فراهم کنیم.