گیلانیان : آفت کلیدی باغ های چای شمال کشور به نام ( نماتد زخم ریشه ) را که در حال گسترش است جدی بگیریم نام تحقیقی است از مهندس سید عبداله میرحسینی مقدم ، مشاور فنی سازمان چای و صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور که در پی می خواهیم:
مقدمه :نماتدها جانوران بی مهره ای هستند متعلق به کرم های گرد که برخی از گونه های آن پارازیت انسان وحیوانات میباشند وعده ای هم پارازیت گیاهان هستند نماتدهای پارازیت گیاهی دارای زائده توخالی هستند که به آن نیش یا استایلت گفته میشود . نماتدهای پارازیت گیاهی به کمک نیش خود بافت های گیاهی را سوراخ کرده وبا وارد کردن نیش در سلول های آسیب دیده مواد غذائی را بدست می آورند نماتدها اندام های مختلف گیاه را مورد حمله قرار می دهند در گیاهان چوبی ناحیه ای که اغلب مورد حمله قرار می گیرد سیستم ریشه میباشد .
نماتد مولد زخم ریشه چای با نام علمی Pratylenchus loosi یکی از آفات مهم وکلیدی در کشورهای چایخیز دنیاست که اولین بار درسال 1960 میلادی به وسیله لوف از کشور سریلانکا گزارش شد. در ایران هم درسال 1368 هجری شمسی ازروی نهال های وارداتی چای از کشور ژاپن در ایستگاه ازبرم چای سیاهکل توسط میرحسینی مقدم جمع آوری ، جداسازی واز طریق موسسه تحقیقات گیاهپزشکی ( بخش تحقیقات نماتد لوژی توسط محققینی به نام های سرکار خانم دکتر معافی وآقای دکتر خیری ) تحت عنوان P.loosi شناسائی شد. پس از آن درسال 1372 برای نخستین بار از باغ های چای املش در روستای گری گوابر مشاهده شد . در حال حاضر براساس آمار ماخذ از مرکز تحقیقات چای کشور حدود 60% از باغ های چای شمال کشور بالغ بر 300 روستا یا منطقه چایکاری این آلودگی وجود داشته ومتاسفانه در حال گسترش میباشد . بیشترین سطح آلودگی در باغ های چای شهرستان های املش ولاهیجان بوده که کاهش 80% محصول وخشکی بوته های چای را به همراه داشته است .
نمایه1 : بوته های چای آلوده به نماتد زخم
مناطق انتشار :
در حال حاضر حدود 60 روستای چایکاری در لاهیجان ( زمیدان ، لاشیدان ، تموشل ، تالش محله و..... ) 70 روستا در لنگرود ( کومله ، خرما ، لیل ، اطاقور و.... ) 49 روستا در رودسر ( واجارگاه ، رحیم آباد ، قاسم آباد ، کرفستان و..... ) 114 روستا در املش ( توشه میان ، شیشارستان ، البرز ، میان گوابر و گری گوابر و.... ) 39 روستا در رشت ، فومن وشفت ( خرطوم بالاوپایین ، فشالم ، آقاسید شریف ( کرد محله ، زیده ، گوراب زرمیخ ؛ ضمیران و...... )
4 روستا در رامسر وتنکابن ( کلارآباد ، پلطان و.... ) آلوده به نماتد میباشند ( ماخذ از مرکز تحقیقات چای کشور). در سالهای اخیر متاسفانه به علت اسیدی شدن حدود 50% از خاک باغ های چای ( PH کمتر از 5/4) شرایط رابرای فعالیت نماتد زخم ریشه چای فراهم نموده بطوریکه حدود دوسوم از باغ های چای ما آلوده به نماتد شدند وهرساله هم سطح آن به علت کم توجهی در پیشگیری وکنترل آن در حال گسترش میباشد .
نمایه2 : باغ چای آلوده به نماتد زخم ریشه
نمایه3 : علائم زخم یا قهوه ای شدن روی ریشه چای بر اثر حمله نماتد
علائم بیماری ، نحوه خسارت وانتشار
نشانه های بیماری در اندام های هوائی چای عبارتند از ضعف عمومی، زردی وکوچک شدن برگها، خزان ولخت شدن شاخه ها ، چرمی شدن برگها وبوته های آلوده شدیداً به خشکسالی حساس می شوند در اردیبهشت ماه با شروع فصل بهره برداری آلودگی به صورت لکه ای ظاهر شده وبوته های آلوده غنچه های کمتری تولید کرده ویا اصلاً روی بوته غنچه ای تشکیل نمی شود وحالت خواب به خود می گیرند. درچنین بوته هایی کاهش رشد ریشه های فرعی ( موئین ) مشاهده میشود درپائیز هم بوته های آلوده گل و بذر بیشتری تولید می کنند به عبارتی در باغ های آلوده رشد رویشی ( سبزینه ای ) بوته ها کم شده ورشد زایشی ( تولید گل وبذر ) زیاد می گردد. این نماتد پارازیت داخلی ریشه بوده وبا نفوذ به داخل ریشه علاوه برآنکه راه ورود مناسبی را برای سایر عوامل بیماری زا(خصوصاً قارچ فوزاریوم ) فراهم می سازد با تغذیه از قسمت سطحی ریشه ها باعث تولیدزخم ، نکروز وقهوه ای شدن ودر نهایت باعث از بین رفتن بوته های چای می گردد . نماتد براحتی از طریق نهالهای آلوده ، خاک آلوده ، ادوات کشاورزی وجانداران ( انسان وحیوان ) قابل انتقال و انتشار میباشد .
نمایه4 :خسارت باغ چای آلوده به نماتد زخم ریشه
نمایه5 : لاروهای سن 2 نماتد زخم ریشه چای
مدیریت مبارزه :
جهت کاهش خسارت این آفت روشهای زیر توصیه می گردد:
1- برگزاری کلاس های اموزشی – ترویجی جهت شناسائی این آفت برای چایکاران
2- نهیه نهال های سالم از خزانه های عاری از نماتد مولد زخم ریشه چای واستفاده از ارقام متحمل یا مقاوم واصلاح شده
3- عدم کاشت درختان میوه از قبیل سیب ، گلابی ، به ومرکبات به عنوان میزبان های ضعیف این نماتد در باغ های تازه تاسیس .
4- شناسایی قطعات آلوده در باغ های چای محصور نمودن وجدا کردن آنها از قطعات سالم به منظور جلوگیری از گسترش بیماری
5- عدم به کارگیری وانتقال ادوات باغبانی از قبیل بیل ، بلو ( فوکا) و... وحتی کفش کارگران باغ از قطعات آلوده به سالم .
6- تقویت خاک باغ های آلوده با کودهای آلی مناسب از قبیل ضایعات پوسیده چای ، کود دامی کاملاً پوسیده وکود سبز ، در این مورد استفاده از کودهای دامی تازه مجاز نمی باشد .
7- استعمال بهینه کودهای شیمیایی ( پس از آزمون خاک ) واستفاده از کودهای پتاسیمی در باغ های آلوده جهت تقویت بوته ها
8- در باغ های آلوده با PH کمتر از چهار ، اصلاح با استفاده از آهک با کودهای معدنی مثل کلسیت یا دولومیت زیر نظر متخصصین امر جهت انجام آزمون های مربوطه وتوصیه میزان مصرف آن.
9- اجتناب از انجام هرس های سنگین ونیمه سنگین در باغ های چای با آلودگی زیاد ( بیش از یک نماتد در هرگرم خاک ) .
10- استراحت دادن به باغ چای با جلوگیری از برداشت های بی رویه وعدم برداشت پاییزه در باغ های با آلودگی شدید .
11- انجام شخم های تابستانه سطحی (حداقل دوبار ) در ماه های گرم سال ( تیر ومرداد ) با استفاده از فوکا جهت هوادهی ودر معرض نور خورشید قرار گرفتن نماتد در خاک .
12- مبارزه با علف های هرز به ویژه علف های هرز میزبان نماتد مثل ارزن جنگلی .
13- از بین بردن بوته های دارای الودگی شدید ومسن ودرصورت امکان با تایید مراجع ذیصلاح قانونی ، ضدعفونی خاک با گاز متیل بروماید یا واپام .
14- درصورت تائید مراجع ذیصلاح ، مبارزه شیمیائی در باغ های چای آلوده با استفاده از نماتد کشهای راگبی و نماکور به میزان 10-7 گرم برای هر بوته در زمستان ( دو ماه قبل از اولین چین بهاری ) هرسال زیر نظر کارشناسان امر بصورت کنترل شده تحت نظارت فنی سازمان چای کشور و مرکز تحقیقات چای.