گیلانیان : با آغاز ماه مهر ، جنب و جوش خاصی در مراکز علمی کشور پدید می آید و کلیه اقشاری که در مقوله آموختن دانش و تدریس ، اعم از حوزه های علمیه ، مدارس و دانشگاه ها ، فعالیت دارند ، فعالیت های خود را شروع می کنند تا نسل جوان بتواند راه صحیح زندگی خویش را بیابد و آینده اش را با آگاهی و دقت بسازد و به پیش برود .

یکی از نکات مهم که در بحث تحصیل علم ـ به خصوص علم دین ـ حایز اهمیت است ، لزوم برخورداری از همت عالی در تحصیل علوم حوزوی است . زیرا هدف اصلی از حضور در حوزه های علمیه ، تربیت فقیهان دانا و بابصیرت و نیز تولید عارفان حقیقی مسلح به حکمت نظری و عملی است .

در مرحله بعد ، چنین افراد برگزیده ای ماموریت خواهند یافت که در زمان غیبت حضرت امام زمان ( عجل الله تعالی فرجه الشریف ) ـ که دست مردم از زیارت آن بزرگوار ، کوتاه است ـ ، بر روش مورد نظر آن امام معصوم حرکت نموده ، و وظیفه هدایت جامعه به سوی صراط مستقیم الهی را بر عهده گیرند .

حال کسی که می خواهد به حوزه های علمیه ورود کرده ، و به عنوان سرباز و جانشین حضرت ولی عصر( اروحنا فداه ) به ایفای نقش بپردازد ، لازم است که از ویژگی هایی برخوردار باشد ، که به برخی از آن ها اشاره می شود :

1 ـ برخورداری از استعداد و حافظه مناسب :

به دلیل دشواری دروس حوزه های علمیه ، طلبه باید قبل از هر چیز ، از استعداد و حافظه مناسب برخوردار باشد و اگر داوطلبی ، چنین توانایی در خود نمی بیند ، بهتر است به شغل های دیگر روی آورد . زیرا اگر به خاطر انتظارهای خانواده ، اطرافیان ، همسالان یا جو اجتماعی ، بخواهد به ماندن در حوزه اصرار بورزد ، به دلیل عدم کشش مناسب و ناتوانی در درک مطالب ، بعد از چند سال ، ناگزیر ، با سرخوردگی درس را رها خواهد کرد ، یا اگر اصرار بر ماندن داشته باشد ، به علت نداشتن مایه علمی ، برای جامعه خویش ، مفید نخواهد بود .

2 ـ سخت کوشی در تحصیل :

فرد علاقمند به ورود در حوزه علمیه ، باید سخت کوش در امر تحصیل باشد . کسی که با سخت کوشی میانه ای ندارد ، حتی اگر استعدادش را داشته باشد ، بر اثر تنبلی و عدم احساس مسئولیت ، عمر خویش را به هدر داده و بعد از چند سال رفت و آمد بیهوده به حوزه ، دست خالی خواهد ماند .

3 ـ عشق و علاقه به دروس حوزه :

عشق و علاقه به دروس حوزه ، در موفقیت یک طلبه ، بسیار تأثیرگذار است . زیرا موفقیت در هر کاری ، ناشی از عشق و علاقه ، و شور و نشاط برای فراگیری صحیح آن کار است .

عشق و علاقه ، موجب می شود که طلبه ، کلیه سختی ها را به راحتی بپذیرد و تحمل نماید و خم به ابرو نیاورد و از ناملایمات ، شکایتی بر زبان نیاورد . حضور در حوزه علمیه ، نیازمند هدفداری ، بردباری ، پایداری ، عاشقی و مشتاقی خالصانه است . بدین خاطر از میان هزاران متقاضی ورود به حوزه ، تعداد اندکی به سطح عالی می رسند .

4 ـ تحمیلی نبودن ورود به حوزه :

ورود به حوزه ، نباید با تحمیل و اجبار از سوی خانواده باشد . کسی که از روی جبر ، در زمره طلاب علوم دینی قرار گرفته ، به تحصیل ، دِل نخواهد داد . زیرا طلبگی ، راهی است که باید با دِل آن را پیمود و این نوع پیمایش ، کاری بسیار دشوار است . چون این مسیر ، راه پیامبر اعظم(ص) و ائمه معصومین(ع) است که با علوم الهی سروکار دارد و طلبه ای که بعد از چند سال « روحانی » نامیده می شود ، پزشک روح مردم است و بیماری های باطنی آن ها را درمان می نماید .

حال این طبیب ، اگر می خواهد موفق شود ، باید از ابتدا ، خودش مشکل روحی و دلی نداشته باشد . در غیر این صورت ، راه به جایی نخواهد برد و حتی موجب گمراهی دیگران نیز خواهد شد .

5 ـ جدیت در تحصیل :

تحصیل دانش دین ، یک تکلیف مهم شرعی است و آیات قرآن مجید و روایات ، به ما دستور داده اند که به تفقه در دین بپردازیم . در نتیجه ، طلبه معتقد ، باید جدیت در تحصیل داشته باشد و از وقت گذرانی ، بی خیالی و هر نوع کوتاهی ، خودداری نماید . بدین خاطر در احادیث ، به این مضمون تاکید شده که : « کسی که خوب درس نخواند ، از ما نیست » .

6 ـ عدم تداخل عبادت و تحصیل :

یکی از عوامل موفقیت در حوزه علمیه ، پرداخت به عبادت [= نماز اول وقت ، نماز جماعت ، نماز شب ، روزه مستحبی ، رفتن به زیارت حرم های مطهر ائمه اطهار(ع) ] است . اما این مسئله ، برغم اهمیتی که در رشد معنوی انسان دارد ، نباید با تحصیل طلبه ، تداخل پیدا کرده یا روی آن ، اثر منفی بگذارد .

بدین خاطر علمای گذشته ، به طلاب سفارش می کردند که وقتی به حرم حضرت معصومه( سلام الله علیها ) مشرّف می شوید ، بعد از دو رکعت نماز زیارت ، خواندن زیارت و دعا ، سریع به مدرسه بازگردید و به مطالعه و مباحثه مشغول شوید ، و توقف تان را در حرم ، طولانی نکنید .

از یکی از علمای معاصر سئوال شد : آیا نمی توان تنها از طریق عبادت و انس با خدا ، به مقامات علمی و عرفانی رسید ، چنان مرحوم آقای سید هاشم حداد ، بدون تحصیل ، به آن مقام دست یافت ؟ .

ایشان پاسخ داد : خوب درس خواندن برای طلبه ، یک وظیفه است . این ، دستور رسول خدا و ائمه طاهرین( علیهم السلام) است . مرحوم حداد نیز درس طلبگی خوانده بود ، ولی چون در شهر کربلا به شغل آهنگری [= نعل بندی ] اشتغال داشت ، به همین خاطر به ( حداد ) مشهور شد . خود مرحوم آقای قاضی [1] و دست پرورده وی ؛ آقای حداد[2] نیز به شاگردان خود دستور داده بودند که خوب درس بخوانند و کوشش کنند تا به اجتهاد برسند .

***** پی نوشت : 1ـ آیت الله سید علی قاضی طباطبایی تبریزی ( 1325 ـ 1248 شمسی و 1366 ـ 1285 قمری ) ، فقیه ، حکیم و از عارفان نامدار شیعه در قرن سیزده و چهارده .

2ـ سید هاشم حداد کربلایی( 1363 ـ 1277 شمسی ) از عارفان شیعه و برجسته ترین شاگرد آیت الله سید علی قاضی .