گیلانیان : حوزه های علمیه، بدون تردید، مهمترین جایگاه های پرورش و آموزش طلاب، اساتید، پژوهشگران، نویسندگان، سخنرانان، امامان جمعه و جماعت، وعاظ و نیز مبلّغین خارج از کشور، بوده و بیش از هزار و دویست سال است که این وظیفه مهم را با همه سختی ها و دشواری هایش، انجام می دهند.

مشکلات مالی

یکی از آفات دایمی حوزه های علمیه، وجود مشکلات مالی بر سر راه اساتید و طلاب بوده و هست که این معضل در طول قرون گذشته نیز وجود داشته است. مگر آن که نوجوان یا جوانی که برای تحصیل علوم دینی اقدام می کند، از خانواده ای متوسط رو به بالا یا ثروتمند باشد و به «شهریه = کمک هزینه تحصیلی» اصلا نیاز پیدا نکند که این گروه نیز تعدادشان، بسیار اندک است.

دغدغه مراجع تقلید

بدین خاطر از گذشته تا به امروز، دغدغه علمای برجسته دینی که از نفوذ مردمی نیز برخوردارند و امروزه «مراجع تقلید» نامیده می شوند، رسیدگی به امور جاری عاشقان فراگیری علوم اسلامی، در حد توان هر مرجع تقلید، به خصوص مسایل مالی مبتلابه، آن هم در حد بسیار ناچیز بوده است. البته این گرفتاری، پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ادامه یافت و تا زمان حال نیز تداوم دارد.

عدم وابستگی به دولت ها

تاکید مراجع بزرگوار تقلید به ویژه مقام معظم رهبری، بر این است که حوزه های علمیه شیعه، همانند «حوزه های اهل سنّت» در کشورهای عربی و اسلامی، به دولت ها وابسته نباشند.

البته وقتی دولتی، از درون مساجد و خانواده ها، اقشار و محیط های مذهبی برمی خیزد، در حقیقت دولت اسلامی است و باید وظایف خود را در قبال حوزه ها انجام دهد، همچنان که همین کار را برای دانشگاه ها، با بودجه های هنگفت، انجام می دهد و هیچکس هم در باره آن، سخنی نگفته و اعتراضی ندارد.

اعتراض های نابجا

اما وقتی نوبت به «حوزه ها» می رسد، صدای اعتراض نابجای افراد بیماردل، روشنفکرنمایان غربزده و سایر دست نشاندگان دگراندیش، یا حتی بعضی روحانیونی که مدتی است از فضای حوزوی فاصله گرفته و اکنون دوست دارند ادای روشنفکری درآورده و خود را شبیه آن ها نمایند، از هر سو بلند می شود که « ای وای، همه بودجه مملکت را به حوزه های علمیه اختصاص دادند»! .

مظلومیت حوزه

در حالی که اگر محاسبه دقیقی صورت گیرد، بودجه واقعی حوزه های علمیه ـ تخصیص قابل پرداخت ـ با بودجه سالیانه یک دانشگاه دولتی در ایران، به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست.

تازه همان پولی هم که داده می شود ـ و با طرفندهای متعدد از سوی متصدیان دولتی ذیربط، جهت کاستن دایمی از آن همراه است ـ صرف کارهای عمرانی می گردد و بخشی نیز به عنوان حقوق متعارف، به پرسنل شاغل در دستگاه اداری حوزه ها و مدارس علمیه، داده می شود، و هرگز چیزی دست طلاب و روحانیون را نمی گیرد.

بنابراین حوزه ها، هیچگاه به طلاب خود ـ همانند کارکنان دستگاه های دولتی ـ حقوق نداده و نمی دهند و اگر کسی چنین ادعایی هم را مطرح کند، به صراحت، دروغ می گوید و تهمت می زند.

شهریه

آری، طلاب، تا زمانی که درس می خوانند، با مبلغ ناچیزی که به آن «شهریه» گفته می شود و از سوی مراجع محترم تقلید، از محل دریافت وجوه شرعی مانند خُمس، تأمین می گردد، اکتفا می کنند که آخرین و بالاترین رقم در شهرستان ها و استان ها برای افراد متأهل، دویست و هشتاد هزار تومان، و برای افراد مجرد، تقریبا کمتر از نصف آن است.

رقم شهریه طلاب مستقر در حوزه علمیه قم نیز برای طلاب سطح سه و بالاتر، برای افراد متأهل، در حدود دو برابر شهریه پرداختی در شهرستان ها می باشد. در حالی که خط فقر اعلام شده از سوی مجلس شورای اسلامی در سال 1395، مبلغ یک میلیون و هشتصد هزار تومان است.

حذف شهریه

طبق قوانین حوزه، آن تعداد از آقایان طلاب و روحانیون که پس از اتمام تحصیل ـ در هر سطح ـ در مراکز آموزشی، ادارات و سازمان های مختلف مشغول به کار می شوند یا به فعالیت های علمی، هنری، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آزاد می پردازند، باید موقعیت درآمد ماهیانه خود را به دفاتر شهریه، اطلاع داده تا نام آن ها از فهرست شهریه، حذف شود و اگر وضعیت خود را اعلام نکنند، دریافت هر میزان از شهریه، برایشان حرام اعلام شده است.

منبع درآمد دیگر

منبع درآمد دیگر طلاب، حق الزحمه ای است که در هنگام تبلیغ در ماه مبارک رمضان، محرم و صفر، ایام فاطمیه، شهادت ها، میلادها، اعیاد مذهبی و...، از سوی دعوت کنندگان و بانیان مجالس، تقدیم می شود که آن هم، به دلیل مشکلات اقتصادی در سطح کلی جامعه، با کاهش شدیدی مواجه بوده و روند نزولی دارد.

سختی زندگی یک طلبه

حال، هر فرد منصف و بیطرفی می تواند نزد خود، حساب کندکه آیا سخت تر از زندگی یک طلبه، در جامعه، می توان یافت که بقول معروف "درونش، او و خانواده اش را می سوزاند ، بیرونش، دیگران را" ؟!.

از سوی دیگر، بی انصافی های افراد بی اطلاع، اشخاص حسود، دوستان نادان یا دشمنان آگاه و گمراه، روح و روان وی را می آزارد، ولی او همچنان راست قامت، در راستای انجام تکلیف الهی که بر عهده گرفته، در مقابل تهاجمات ضدفرهنگی و ضددینی ایی که روز به روز پرحجم تر و گسترده تر می شود، قد علم کرده، و با بلندطبعی زجر می کشد و سکوت می کند، ولی حاضر نیست از نداری خود، نزد هر کس و ناکسی، گله و شکایت کرده و درخواست کمک نماید.

اهتمام ویژه

لازم به ذکر است که در میان مراجع بزرگوار تقلید، مقام معظم رهبری، تنها مرجع تقلیدی هستند که از سال های دور و گذشته تا به امروز، با هوشیاری و آینده نگری تحسین برانگیز، اقدام به ایجاد «مرکز خدمات حوزه های علمیه» کرده و اهتمام ویژه ای جهت رسیدگی به وضعیت طلاب ـ آقایان و خانم ها ـ دارند و تاکنون نیز کارهای مختلفی توسط این سازمان صورت گرفته که جای قدردانی بسیار دارد و در این نوشتار، به برخی از آن ها، اشاره می شود:

الف) کوشش برای خانه دار کردن طلاب متأهل از طریق افراد خیّری که در این زمینه فعالیت می کنند.

ب) پرداخت کمک هزینه کرایه منزل برای طلاب متأهل مستأجر.

پ) اعطای وام های مختلف، در صورت برخورداری از شرایط معین شده.

ت) قرار دادن طلاب شاغل به تحصیل، تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی.

ث) پرداخت مبلغ ماهیانه ای ـ هر چند اندک و در حد توان سازمان مذکور ـ  به روحانیون کهنسال، از کارافتاده و نیازمند، پس از انجام تحقیقات کامل.

ج) تداوم پوشش بیمه ای خانواده روحانیون متوفا بر اساس مقررات بیمه، به شرط آن که در جای دیگری، بیمه نشده باشند.

ح) و سایر خدماتی که فعلا جای پرداختن به آن ها نیست.