گیلانیان : به مناسبت نود و یکمین  سال درگذشت کاشف السلطنه ، پدر چای ایران مهندس مهندس سید عبدالله میرحسینی مقدم ، مشاور فنی صندوق چای کشور مطلبی آماده نشر نمود که عین مطلب در ذیل می آید :

مقدمه:

  چای ایرانی محصولی هویت دار است و در تاریخ معاصر ایران محمل اتفاق های مهمی بوده و از حمایت مصدق تا چالش های قبل و بعد از پیروزی انقلاب را در کارنامه عمرش تجربه کرده است .

نخستین منطقه ای که چای ایرانی در آن کشت شد زمینی در محله چای خانسر لاهیجان بود .

این اتفاق در سال 1280 هجری شمسی و به وسیله مرحوم  کاشف السلطنه ( پدر چای ایران ) به وقوع پیوست .

بعدها شخصی به نام بصیر التجار به دلیل مشغله های کاشف السلطنه در پایتخت  درسال های مشروطه ، باغ چای او را در لاهیجان نگهداری کرد و با توجه به اینکه لاهیجان محل مناسبی برای پرورش این محصول بود نهال آن را  در منطقه تکثیر داد.

به گفته برخی از افراد محلی این چای فرآوری شده چنان مطبوع و خوش طعم بود که در میان جوامع شهری و روستایی آن دوره برای خود برندی شده بود و برای ترویج مصرف ، نیازی به تبلیغ نداشت .

به همین دلیل به وسیله بصیر التجار و سرمایه گذاران دیگر این محصول دربرخی شهرهای شمالی از جمله تنکابن و فومنات تکثیر و باغ های زیادی احداث شد .

بعد از چند سال آن قدر این محصول مورد توجه دولت قرار گرفت که دولتمردان ترجیح دادند در همه محل ها برای کشت چای باغ های دولتی احداث کنند تا دولت از سود آن منتفع شود .

با افزایش تعداد باغ های چای و نیازبه فرآوری آن در حجم گسترده دولت کارخانه های متعددی را نیز برای این کار تأسیس کرد.

با رواج هر چه بیشتر چایکاری در لاهیجان حتی مردم عادی نیز در حیاط منزل خود نهال چای پرورش دادند با این توصیف اقتصاد منطقه تحت تاثیر چایکاری قرار گرفت .

سال های متوالی به همین منوال گذشت و مردم با امنیتی مالی و رفاهی که با تکیه به شغل چایکاری کسب کرده بودند وضعیت معیشتی مناسبی در منطقه همه گیر شد تا اینکه در شهریور سال 1320با شروع جنگ جهانی دوم هول و هراس در دل مردم به وجود آمد بطوری که انگیزه کشاورزان برای برداشت محصول به حداقل رسید و باغات چای رها شد.

تا سال 1330 که دکتر محمد مصدق بر روی کار آمد این وضعیت ادامه داشت و سرانجام با روی کارآمدن وی برخی از کشاورزان و چایکاران از وی در این باره کمک و حمایت خواستند.

اعتراض چایکاران به مصدق ازکسانی بود که با واردات گسترده چای بازار کشور را اشباع کرده بودند و همچنین از کسانی که با مصادره زمین های کشاورزان برای آنان محدودیت و رنج ایجاد کرده بودند. گفتنی است که مصدق  بعد از شنیدن گلایه های مردم از تاجران واردکننده چای وبرخی دیگر از عوامل دخیل در قدرت که سعی در نابودی این محصول داشتند دعوت کرد تا در مهمانی خانه او شرکت کنند . نخست وزیر وقت ایران با درایتی که داشت برای پذیرایی از مهمانان تدارک ویژه ای اندیشیده بود.

مصدق از محصول چای چایکاران شمالی کشور برای پذیرایی مهمانان استفاده کرد. عطر ، طعم و رنگ ویژه و مطلوب این چای موجب تعریف و تمجید مهمانان از پذرایی دکتر مصدق شد و همین بهانه کافی بود تا مصدق موضوع اساسی و محوری مهمانی اش را مطرح کند. حمایت از چایکاران ایرانی وکاهش واردات چای به کشور. از آن پس مصدق دستور داد که باید از چای ایرانی حمایت شود و به جای اینکه سرمایه را به دست خارجیان بسپارند. بیشتر حامی کشاورزان داخلی باشند و به تولید ملی خود بها دهند تا چای در داخل توسعه یابد.

بعدها سازمان چای فعلی به وجود آمد و برای حمایت از تولید کنندگان بخشنامه ای ابلاغ شد که براساس آن هر تاجری که در تجارت چای فعال بود به ازای خرید یک کیلوگرم چای ایرانی می توانست حواله واردات یک کیلو و200 گرم چای از وزارت خانه دریافت کند.

با این تدبیر تا مدت ها حتی یک کیلوگرم چای در کارخانه ها باقی نمی ماند وهمه چای کشاورزان به فروش می رفت .

دولت در این دوره برای حمایت از چایکاران مساعده پرداخت می کرد. این مساعده ها بهره بانکی نداشت . بازپرداخت این کمک های مالی نیز براساس روشی انجام شد که کشاورز را در مضیقه قرا ندهد هر 15 روز یک بار و درست در زمان چیدن و فروش محصول چای باغات دولت همزمان با خرید محصول بخشی از مساعده را از حساب چایکاران کم می کرد.

نقشه راه:

 برای نجات و ارتقاء صنعت چای کشور بایستی در فاز اول افزایش سرمایه صندوق چای با توجه به اینکه در حال حاضر تنها بازوی مالی سازمان چای، صندوق می باشد. سرمایه فعلی 78  میلیارد تومان با 101  باب کارخانه و حدود 49 هزار چایکار و 4 بخش بازار،  سهامدار بوده که به هیچ وجه تکافوی تسهیلات لازم برای سهامداران نمی باشد. بایستی حداقل سرمایه اولیه  صندوق حدود 500 میلیارد تومان ارتقاء یابد تا بتوانیم جوابگوی تمامی مشکلات عدیده چای در باغ و کارخانه و تجارت ( بازرگانی ) باشیم. با عملی شدن افزایش سرمایه صندوق چای، می توان موارد ذیل را به راحتی اجرائی نمود:

1- اجرای عملیات به زراعی ( انواع هرس ها، آبیاری تحت فشار، مکانیزاسیون، مبارزه با آفات و بیمارها و علف های هرز و ... ) در باغ های چای طی یک برنامه تدوین شده با نظارت و هدایت فنی سازمان چای کشور و با حمایت مالی صندوق چای.

2- جایگزینی بوته های قدیمی و کم بازده با نهال های اصلاح شده در راستای احیاء باغ های چای با نظارت فنی سازمان چای و سایر سازمان های ذیربط و حمایت مالی صندوق چای.

3- تعیین مساحی واقعی باغ های چای کشور از طریق سیستم ماهواره ای.

4- برنامه ریزی درازمدت در راستای توسعه سطح زیرکشت در جنگل های مخروبه و نیمه مخروبه، در شمال کشور سطحی حدود 8000 هکتار از این جنگل ها  وجود دارد که می توان در یک برنامه درازمدت آنرا بصورت مجتمع باغ و کارخانه با نظارت فنی سازمان چای و حمایت مالی صندوق چای ساماندهی کرد.

5- تعیین عادلانه قیمت برگ سبز چای هر ساله براساس هزینه های تولید، تورم سالیانه و سود متعارف قبل از شروع عملیات بهزراعی در فصل زمستان و اعلان از طریق رسانه های ارتباط جمعی به چایکاران جهت دلگرمی آنان در تولید بهینه چای و با حمایت مالی صندوق چای.

6- جهت ارتقاء در تولید چای کیفی ( برگ سبز و چای خشک ) پرداخت بهای برگ سبز چای به چایکاران در حداقل زمان ضروری می باشد. و این امر حتماً بایستی حداکثر تا پایان دوره بهره برداری عملیاتی گردد.

7- تجهیز و نوسازی کارخانجات چایسازی ( اتوماسیون) از قبیل تجهیز آزمایشگاه ها با جذب کادر فنی، بهداشتی کردن کارخانجات چایسازی و ... در راستای تولید چای خشک استاندارد و کیفی با نظارت فنی سازمان چای و حمایت مالی صندوق چای.

8- برنامه ریزی در راستای اجرای برنامه های آموزشی و ترویجی برای چایکاران، مدیران و کارشناسان و کارگران فنی کارخانجات چایسازی از طرف سازمان چای و با حمایت مالی صندوق چای.

9- اتخاذ سیاست های اصولی و عملی آنی درخصوص چای خشک های سنواتی موجود در انبارها به منظور فروش چای قابل شرب و امحاء چای غیرقابل شرب بصورت استخراج کافئین، تولید کمپوست و ... .

10- نظام مند کردن واردات چای خشک خارجی توسط تجار مجاز به کسر کل تولید شده داخلی تا سقف حداکثر 110 هزار تن ( کل مصرف سالیانه کشور) مشروط به اختلاط با چای داخلی و یا فروش خالص آن بدون اختلاط.

11- جلوگیری عملی و قانون مند از قاچاق چای خارجی و اعمال قوانین تعزیراتی برای متخلفین این امر که اجرای آن بایستی در رأس امور باشد.

12 - راه اندازی بورس چای خشک ایرانی در سالی که مزین به سال جهش تولید می باشد.

13- راه اندازی تشکل های باغ و کارخانه در راستای یکپارچه سازی باغ های چای که در آن تولید، توجیه اقتصادی داشته باشد که خوشبختانه در سال 98 تعداد 4 مورد از آن بصورت پایلوت راه اندازی شده است که پیش بینی می گردد در سال های آتی سیر صعودی به خود بگیرد. در سال 98، حدوداً 70 درصد از کارخانه داران غیر عضو تشویق شدند حداقل بالاسری کیلویی 000/5 ریال به چایکاران پرداخت نمایند.

14- راه کارهای عملی در راستای خرید آزاد و نقدی.

در نهایت جهت نجات چای ایران و ارتقاء این محصول سالم نیاز به عزم ملی است که امیدواریم این اراده در دولت جمهوری اسلامی ایران در سالی که مزین به سال جهش تولید می باشد، عملیاتی گردد. وگرنه در مقابل خدا و نسل های آینده مسئولیم. والسلام

 در پایان از تلاش های صادقانه آقای مهندس علی فکوری مسئول IT  صندوق چای کشور در جهت تایپ و چیدمان این نشریه تشکر و قدردانی می گردد.