گیلانیان | فقدان آمار دقیق و به‌روز، عدم هماهنگی دستگاه‌های تولیدکننده آمار و غیریکسان بودن آمارهای آنها و یا فقدان نگرش دیجیتالی کردن تولید و تبادل اطلاعات و داده‌های آماری در استان گیلان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران در استان است.

نبود داده‌های دقیق و به‌روز آماری در گیلان

یکی از چالش‌های اصلی در حوزه برنامه‌ریزی در گیلان، کمبود داده‌های به‌روز و دقیق در زمینه‌های مختلف است. اطلاعات دقیق در مورد جمعیت، مهاجرت، تغییرات اقلیمی، وضعیت اقتصادی، تولیدات کشاورزی و آمار مربوط به نیروی کار، به‌درستی ثبت و به‌روز نمی‌شوند. این مسئله، باعث می‌شود تصمیم‌گیری‌های مهم توسعه‌ای و اقتصادی بر اساس داده‌های نادرست یا ناکافی صورت گیرد.

عدم هماهنگی بین نهادهای مختلف موجب تولید داده‌های غیر همسان آماری شده و این اختلاف آماری موجب می‌شود تا مسئولان در تصمیم‌گیری ها با ابهاماتی روبرو شوند؛ مثلاً هیچ دستگاهی امروزه نمی‌تواند رسماً اعلام کند که در استان گیلان چه تعداد معتاد وجود دارد چرا که بهزیستی، پلیس و یا دانشگاه علوم پزشکی گیلان و یا سایر دستگاه‌ها هر کدام به‌اندازه‌ای که با این پدیده مواجه می‌شوند، داده‌هایی را تولید می‌کنند و حاکمیت در ساماندهی و حمایت از این قشر تقریباً می‌توان گفت ناتوان است.

یا در جای دیگر، هیچ آمار مشخصی از سگ‌های ولگرد، سگ‌های با صاحب و بی‌صاحب در استان گیلان وجود ندارد. متولی ساماندهی سگ‌های با صاحب و بی‌صاحب معلوم نیست دقیقاً کدام دستگاه اجرایی است و حتی اگر بخواهید فقط از دستگاه‌های سؤال کنید چند سگ در استان گیلان با شناسنامه، بی‌شناسنامه، سگ ولگرد و غیره وجود دارد، در دسترس نیست؛ شاید میزان واکسیناسیون هاری به حیوان گزیده‌ها یا تزریق واکسن به حیوانات خانگی توسط حیوان‌دوست‌ها، یکی از مراجع کشف آمار باشد اما باز هم دقیق نیست!

عدم هماهنگی بین نهادهای مختلف در ثبت و نشر آمار

جدای از فقدان آمارهای ثبتی از میزان شمار جمعیت گروه‌های مشخص نظیر معتادان، حیوانات خانگی و غیره در بسیاری از مواقع، میزان دقیق افراد در گروه‌های آماری دستگاه‌های اجرایی نیز مشخص نیستند.
مثلاً در یک محل بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن جمیعت روستایی 272 نفر است اما جمعیتی را که سامانه‌های خانه بهداشت (سیب) همان منطقه اعلام می‌کنند، 320 نفر اعلام می‌شود؛ همه این نقیصه‌های آماری بیانگر نبود داده‌های دقیق و به‌روز است که یکی از ضعف‌های برنامه‌ریزی در گیلان است.

وحید طیفوری معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: «اختلاف آمارهای یکسان، یک چالش جدی در نظام تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی است.

به گفته وی، منشأ این اختلاف‌ها ممکن است فنی و غیرفنی باشد که اگر فنی باشد منطقی است چرا که ما تعاریف مختلفی را برای جامعه آماری و اقلام مرتبط با آن در نظر می‌گیریم.»

طیفوری معتقد است که این تعاریف قابلیت مقایسه با یکدیگر را ندارد و به لحاظ فنی این اختلاف معنادار است که بهره‌بردار اطلاعات باید به این نکته توجه کند که از جامعه و نتایج آماری چه هدفی را قصد دنبال‌کردن دارد و از کدام قلم آماری تولید شده در دستگاه‌ها استفاده کند تا در پژوهش و برنامه‌ریزی خود نتیجه مطلوب‌تری را بگیرد.

سازمان‌های مختلف مانند اداره آمار، کشاورزی، شیلات، محیط‌زیست و دیگر ارگان‌ها داده‌های پراکنده‌ای را جمع‌آوری می‌کنند که گاهی با هم هم‌خوانی ندارند. این عدم یکپارچگی در داده‌ها و اطلاعات، فرایند برنامه‌ریزی را مختل می‌کند.

به گفته معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، در سامانه سیب، وزارت بهداشت خانواری که در یک روستا ساکن باشد یا نباشد را ثبت می‌کند تا به ذی‌نفعان خدمات ارایه کند اما تعاریف در آمار، سرشماری و دیگر طرح‌های آماری کمی متفاوت بوده و طبیعتاً می‌تواند بین آن‌ها اختلافات وجود داشته باشد.

طیفوری همچنین گفته است که مغایرت‌های آماری در جایی معنادار خواهد بود که تعاریف، روش‌ها و شیوه‌های جمع‌آوری یکسان اما خطاهای آماری موجب انحراف در اطلاعات باشد که در این صورت این اطلاعات باید پایش شود تا اطلاعات یکسانی تولید و مورد استناد قرار بگیرد.

نیاز به توسعه فناوری و دیجیتالی شدن اطلاعات

جمع‌آوری و تحلیل آمار در گیلان هنوز تا حد زیادی به شیوه‌های سنتی صورت می‌گیرد و نوسازی سیستم‌های آماری و دیجیتالی کردن اطلاعات یکی از نیازهای مهم استان است. استفاده از فناوری‌های نوین در گردآوری، تحلیل و انتشار داده‌ها می‌تواند به بهبود فرایند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کمک کند.

نیاز به توسعه فناوری و دیجیتالی‌شدن اطلاعات از دیگر نیازمندی‌های استان گیلان است که خوشبختانه معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان از یکسان‌سازی آمار در برخی از گروه‌های ثبتی خبر داده است.

به گفته طیفوری، طی چند سال اخیر مرکز آمار ایران اقدامات خوبی را آغاز کرده که طبق آن فهرستی از آمارهای ثبتی در ۵۰۰ قلم تعیین، تدوین و تصویب شده که بر اساس دستورالعمل اجرایی آن، اقلام آماری یکسان صرفاً دستگاه متولی آن اقلام تولید شده و دستگاه‌های مختلف اجازه تولید آمار نخواهد داشت و دستگاه‌های دیگر مکلف به استفاده از آمار دستگاه اجرایی هستند.

فقدان داده‌های دقیق و به‌روز، مشکل کل کشور از جمله گیلان است و توجه جدی به مدرن‌سازی نظام آماری کشور، ارتقای و تغییر ریل تولید اطلاعات و آمار از اجرای طرح‌های آماری به سمت آمارهای ثبتی مبنا، لازم است تمامی دستگاه‌های اجرایی اطلاعات تولید شده خود را در راستای فعالیت‌های جاری و اجرایی خود با مفاهیم و استانداردهای ثبت مبنا باشد تا قابلیت انتشار اطلاعات به‌روز و به‌موقع وجود داشته باشد.

آن‌گونه که معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان بیان کرده، دولت در آینده ارتقای سیستم‌ها را در دستور کار دارد و اقدامات خوبی در اطلاعات مکانی انجام شده و گیلان نیز از استان‌های برتر در اطلاعات مکانی انتخاب شده است.

آمار و برنامه‌ریزی، دو پدیده همزاد و همراه یکدیگر هستند که لازم و ملزوم همدیگر بوده و در تعامل با هم معنی و مفهوم پیدا می‌کنند و بی‌تردید وجود آمار دقیق در تصمیم‌گیری ها مؤثر و فقدان اطلاعات و آمار نادرست، هر جامعه را با واگرایی در تصمیم‌سازی و انحراف در تصمیم‌گیری مواجه می‌کند./ منبع : فارس